ชื่อวิทยาศาสตร์ : Azadirachta indica A.Juss.
วงศ์ MELIACEAE
ชื่ออื่น ๆ กะเดา (ภาคใต้), สะเลียม (ภาคเหนือ), Siamese neem tree
ลักษณะทั่วไป
ไม้ ยืนต้นสูง 8-15 เมตร ผลัดใบทุกส่วนมีรสขม เปลือกต้นสีเทา แตกเป็นร่องตามยาว ยอดอ่อนที่แตกใหม่มีสีน้ำตาลแดง
ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ ใบย่อยฐานใบไม่เท่ากัน รูปใบหอก ปลายสอบขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย กว้าง 3-4 ซม. ยาว 4-7 ซม.
ดอก ออกเป็นช่อตามปลายกิ่งพร้อมใบอ่อน ดอกมีขนาดเล็ก กลีบดอกสีขาวมี 5 กลีบ ผล เป็นผลสดรูปกลมรีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1-1.5 ซม.มีเมล็ดเดี่ยวแข็ง
การกระจายพันธุ์ ในธรรมชาติพบกระจายบริเวณป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล 50-300 เมตร ในทุกภาคยกเว้นภาคใต้ ขยายพันธุ์โดยเมล็ด ออกดอกเดือนธันวาคม มกราคม
พระพุทธประวัติกล่าวว่า ในพรรษาที่ ๑๒ พระผู้มีพระภาคเจ้าได้จำพรรษาอยู่ ณ บริเวณต้นสะเดา ในเขตเมืองเวรัญชา พร้อมด้วยพระสาวก ๕๐๐ รูป นอกจากนี้ในพระไตรปิฎกกล่าวไว้ว่า พระพุทธเจ้าองค์ที่ ๑๔ พระนามว่า พระสุเมธพุทธเจ้า ผู้ทรงแสวงหาประโยชน์เพื่อสรรพสัตว์ ได้ประทับตรัสรู้ใต้ต้นสะเดา หลังทรงบำเพ็ญเพียรอยู่ ๘ เดือนเต็ม
พันธุ์ไม้พระราชทานเพื่อปลูกเป็นมงคล จังหวัดอุทัยธานี
ประโยชน์/สรรพคุณ
1. ราก แก้ไข้ ทำให้อาเจียน เปลือก แก้ท้องเดิน แก้บิดมูกเลือด ก้านใบ แก้ไข้ ใบและเมล็ด ฆ่าแมลง ดอก บำรุงธาตุ ผล แก้ปัสสาวะพิการ แก้ริดสีดวง ถ่ายพยาธิ น้ำมันจากเมล็ด รักษามาลาเรียเรื้อรัง ซิฟิลิส โรคเรื้อน และโรคผิวหนังอื่น ๆ
2. เปลือก ให้สีแดงใช้ย้อมฝ้าย
3. ช่อดอก นิยมใช้เป็นอาหาร ก้านใบ แก้ไข้ เปลือก แก้บิด แก้ไข้ ใบและเมล็ดแก่ใช้กำจัดศัตรูพืช
ความสำคัญทางประวัติศาสตร์ ช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ โรคไข้มาเลเรียเป็นภัยสุขภาพสำคัญที่สุดที่ทหารต้องเผชิญ จึงมีการใช้สะเดาซึ่งเป็นพืชที่แก้ไข้มาเลเรียได้ เพราะมีสารเคมีกลุ่มลิโมนอยด์ (Limonoids) ได้แก่
สารเกดูนิน และนิมโบลิดี ในใบและเมล็ดสะเดา สามารถยับยั้งเชื้อฟัลซิปารัม
(P. falciparum) ซึ่งเป็นเชื้อไข้มาเลเรียที่ดื้อยาชนิดหนึ่งได้อย่างมีประสิทธิภาพ
Significance During the World War II, Malaria was the most life-threatening disease faced by soldiers. Siamese Neem can be used to relieve high fever. Neem limonoids such as gedunin, and nimbolide in leaves and seeds can effectively suppress
P. falciparum which is one of the drug resistance of malaria parasites.