ชื่อวิทยาศาสตร์ : Oxyceros horridus Lour.
วงศ์ RUBIACEAE
ชื่ออื่น ๆ เขี้ยวกระจับ (ตะวันตกเฉียงใต้) คัดเค้า (ตะวันออกเฉียงเหนือ เหนือ) คัดเค้าหนาม (ชัยภูมิ ระนอง) เค็ดเค้า จีเค๊า (เหนือ) พญาเท้าเอว (กาญจนบุรี) หนามลิดเค้า (เชียงใหม่)

ลักษณะทั่วไป
ไม้รอเลื้อยเนื้อแข็ง หรือไม้พุ่มขนาดกลาง สูง 3-6 ม. เนื้อไม้เหนียวมาก มีหนามแหลม ยาว 1 ซม. ปลายโค้งแข็งเป็นคู่ตามข้อและโคนใบ เปลือกลำต้นเรียบสีน้ำตาล กิ่งอ่อนเป็นรูปสี่เหลี่ยม ปลายกิ่งก้านมีสีเขียว
ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม เนื้อใบหนาแข็ง แผ่นใบเรียบ หลังใบผิวใบเรียบเป็นมัน สีเขียวสด ด้านท้องใบสีอ่อนกว่า เรียบและลื่น เนื้อใบเหนียว ใบรูปรี แกมขอบขนาน กว้าง 4-5 ซม. ยาว 6-12 ซม. โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ มีหูใบเล็กรูปสามเหลี่ยม อยู่ระหว่างก้านใบ
ออกดอกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกเป็นช่อใหญ่ แต่ละช่อมีขนาดตั้งแต่ 4-10 ซม. ดอกย่อย 10-25 ดอก มีลักษณะคล้ายดอกเข็ม บานพร้อมกันทั้งช่อ เมื่อแรกบานสีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีแกมเหลือง กลิ่นหอมแรงในตอนกลางคืน กลีบดอกส่วนโคนเชื่อมกันเป็นหลอดสั้น ปลายแยกเป็น 5 กลีบ เมื่อบานกลีบดอกจะบิด ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5-2 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ยาวและยื่นพ้นกลีบดอก เกสรเพศเมียรูปกระสวย สีขาว กลีบเลี้ยง สีขาวอมเขียว โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นแฉกแหลม
ผลสดแบบผลกลุ่ม รูปกลมรี สีเขียวเข้ม เมื่อแก่สีดำ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.0-1.5 ซม. ส่วนก้นนูนเป็นวง
เมล็ด ขนาดเล็กมีจำนวนมาก

ประโยชน์/สรรพคุณ
ทั้งต้น มีรสฝาด แก้เสมหะ และโลหิต บำรุงโลหิต แก้ไข้
ใบ แก้โลหิตซ่าน แช่น้ำดื่มแก้ไข้
ราก มีรสเย็นฝาดเล็กน้อย แก้ไข้ และเลือดออกตามไรฟัน แก้เสมหะ ช่วยขับเลือด ขับลม
ดอก รสขมหอม แก้โลหิตในกองกำเดา แก้เลือดออกตามไรฟัน
ผล รสเฝื่อนปร่า ปรุงเป็นยาต้มฟอกโลหิตระดูที่เน่าร้ายของสตรี เป็นยาขับประจำเดือน ฟอกเลือด บำรุงโลหิต มีสารจำพวกไตรเทอร์ปีนซาโปนิน มีฤทธิ์เบื่อปลา
แก่น ฝนน้ำกินแก้ไข้
เปลือกต้น แก้เสมหะและโลหิตซ่าน รีดมดลูก แก้เลือดออกในทวารทั้งเก้า
หนาม แก้ฝีประคำร้อย แก้พิษฝีต่างๆ ลดไข้ ลดความร้อน แก้ไข้พิษไข้กาฬ